Persoonlijke belevenis van de Matthaus Passion

Een reactie van Mevrouw Wamelink onze medewerking aan de parkstraatlezing op 6 april 2014 en de uitvoering van de Matthäus Passion op Zaterdag 12 april 2014

Mij verheugend op een interactieve en educatieve Matthäus Passion ging ik zondagmiddag 6 april richting Parkstraat Gemeente.

In de ochtend stond geen kerkdienst gepland. De middag waarin veel mensen van oratoriumkoor Toonkunst Arnhem onder leiding van dirigent Joop Schets een lezing zouden komen verzorgen, samen met onze predikant Marieke Fernhout, leverde voldoende religieuze en muzikale inspiratie op. Koorzang en uitleg werden die middag afgewisseld.

Joop Schets vertelde over de muzikale achtergronden en wat Bach in en met de muziek heeft willen vertellen; Marieke Fernhout sloot daarop aan door dieper in te gaan op onder meer Bachs geloof en kerkelijke achtergrond en zijn visie op de verschillende ‘hoofdrolspelers’ uit het verhaal.

Wat een leerzame middag werd dit. De uitleg over koralen, toonsoorten en waarom net op dat ene essentieel moment gekozen werd voor de ‘kwint-toon’. Joop was helder en duidelijk in zijn uitleg en liet ons af en toe meezingen met een kerktoonladder en het gewone do, re, mi … en een lied en maakte dan een interval aan ons duidelijk. Daarop aansluitend nodigde Joop de mensen van Toonkunst uit om dit ten gehore te brengen. Knap zoals zij direct de juiste toon te pakken hadden en op het juiste moment inzetten. Hij legde uit wat vierstemmigheid inhield van een hoge toon, sopraan, alt, naar een lage toon tenor, bas en waar die voor stond, licht-hemel en de lage voor graf-diepte-treurig. Ook werden wij meegevoerd in de personages van de leerlingen van Jezus. ‘Wat zou Petrus voor een man zijn geweest, rustig?’ ’Nee vast niet, luister maar hoe hij direct begint te praten/zingen, dat hoor je bij de andere leerlingen niet. Daar gaan eerst wat akkoorden aan vooraf. En weer konden wij dit direct horen toen de mensen van Toonkunst inzetten. Prachtig!

Mede door de uitleg van Joop bijvoorbeeld over wanneer een toon horizontaal of verticaal is begrepen wij des te beter het verhaal dat Marieke hield. ‘Nergens in het katholieke Frankrijk, niet in het anglicaanse Engeland, niet in het diepreligieuze Amerika en zelfs niet in het evangelisch-lutherse Duitsland is de Matthäus Passion zo populair als op die paar vierkante meters tussen Roodeschool en Vlissingen.’ Met dit citaat begon Marieke haar lezing en uitleg vanuit het boek ‘Zijn bliksem, zijn donder’ van Martin van Amerongen.

Puntsgewijs besprak zij:

1. Piëteit en Verlichting – Bach en zijn tijd in Leipzig.
2. Judas, de ontkenning van de mens – met de prachtige aria Blute nur du liebes Herz.
3. De getallensymboliek in het Jodendom en in de Christelijke Kerk – samen met Joop legt zij uit dat J.S. Bach regelmatig gebruikmaakte van de getallen symboliek, zowel in Musikalischen Opfer als ook in de Matthäus Passion.
4. Het evangelie als het verhaal van de straat – de Matthäus Passion werd hier vergeleken met ‘De Straatbijbel – De Torrie van Mattie’ een toegankelijk verhaal voor iedereen.
5. Luther en zijn Bijbelvertaling – hierbij refereerde zij eraan dat J.S. Bach gebruik kon maken van de woorden uit de Duitse Bijbel.
6. De veroordeling van Christus door de mens – het scanderen en het nalopen van de massa toen en hoe dat ook nu nog steeds gebeurt.
7. Pilatus, de gezaghebber van de keizer – hier geeft Pilatus de uiteindelijke opdracht voor het laten uitvoeren van het vonnis. Een onderofficier die als bewaker is aangesteld ziet het en zegt dan bij het uitvoeren van het uiteindelijke vonnis deze historische woorden: ‘Waarlijk, deze man was Gods Zoon.’

Het voert te ver om nog meer over deze zondagmiddag te vertellen. Boeiende uren laten zich niet weergeven in een geschreven stukje, het was gewoon fantastisch.

Ja, en dan wil je uiteraard naar de echte uitvoering van de Matthäus Passion in Musis Sacrum. En die gelegenheid werd mij geboden. Samen met een goede vriendin van de Parkstraatgemeente ging ik zaterdagavond 12 april met de bus richting Musis Sacrum; we hadden een mooie plek op het frontbalkon. Genoten heb ik van de prachtige melodieën, de mooie zuivere heldere stemmen van de solisten en het koor en even dacht ik het moment van de kwint-toon te horen en moest ik glimlachen. En dan nu het voltallige Toonkunstkoor te mogen horen met het orkest, de prachtige muziek van de hobo’s in het eerste gedeelte. Vervolgens het tweede gedeelte met Ralph Rousseau Meulenbroeks op de Viola da gamba, die werkelijk voor een mooie gevoelige ondertoon zorgde.

Diep ontroerd was en word ik steeds weer van onderstaande aria:

Mache dich, mein Herze, rein,
ich will Jesum selbst begraben,
denn er soll nunmehr in mir für und für,
seine süße Ruhe haben.
Welt, geh aus, laß Jesum ein!

Of het aan mijn plaats op het balkon heeft gelegen of aan het totale lijdensverhaal van Jezus Christus, ik weet het niet. Maar ik ervoer zo’n verbondenheid met al de bezoekers in Musis Sacrum, met de leden van Toonkunst, Sacramentskoor Breda en het Gelders Orkest dat het leek of wij allen eeuwen geleden aan het graf van Jezus stonden in zijn lijden en in zijn liefde.

Toonkunst en Joop Schets hartelijk dank voor deze onvergetelijke mooie avond.
Wil Wamelink